પ્રધાનમંત્રીશ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ શ્રીલ પ્રભુપાદજીની 150મી વર્ષગાંઠની ઉજવણીના કાર્યક્રમને સંબોધન કર્યું

(G.N.S) Dt. 8

નવી દિલ્હી,

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે પ્રગતિ મેદાનમાં ભારત મંડપમ ખાતે શ્રીલ પ્રભુપાદજીની 150મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી પ્રસંગે આયોજિત કાર્યક્રમને સંબોધન કર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ આચાર્ય શ્રીલ પ્રભુપાદની પ્રતિમાને પુષ્પાંજલિ અર્પણ કરી હતી અને તેમના માનમાં એક સ્મારક સ્ટેમ્પ અને એક સિક્કો પ્રસિદ્ધ કર્યો હતો. ગૌડિયા મિશનના સ્થાપક, આચાર્ય શ્રીલા પ્રભુપાદે વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોના સંરક્ષણ અને પ્રસારમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.

આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, ભારત મંડપમની ભવ્યતામાં અનેક ગણો વધારો થયો છે અને તેમણે જાણકારી આપી હતી કે, આ ભવનની વિભાવના ભગવાન બાસેશ્વરનાં ‘અનુભવ મંડપ’ પર આધારિત છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, પ્રાચીન ભારતમાં આ આધ્યાત્મિક ચર્ચાઓનું કેન્દ્ર હતું. તેમણે ટિપ્પણી કરી હતી કે, “‘અનુભવ મંડપ’ એ સમાજ કલ્યાણની માન્યતા અને સંકલ્પની ઊર્જાનું કેન્દ્ર હતું. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “શ્રીલ પ્રભુપાદજીની 150મી જન્મજયંતિ પ્રસંગે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “આ જ પ્રકારની ઊર્જા આજે ભારત મંડપમની અંદર પણ જોઈ શકાય છે.” ભારત મંડપમને ભારતની આધુનિક ક્ષમતાઓ અને પ્રાચીન મૂળનું કેન્દ્ર બનાવવા પર સરકારના ધ્યાનનો પુનરોચ્ચાર કરતા પ્રધાનમંત્રી મોદીએ અહીં તાજેતરમાં સંપન્ન થયેલી જી-20 સમિટને યાદ કરી હતી, જેમાં નવા ભારતની સંભાવનાઓની ઝલક જોવા મળી હતી. શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, “આજે આ સ્થળ વિશ્વ વૈષ્ણવ સંમેલનનું યજમાન છે.” શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, તે વિકાસ અને વારસાનું જોડાણ નયા ભારતનું ચિત્ર પ્રસ્તુત કરે છે, જ્યાં આધુનિકતાને આવકારવામાં આવે છે અને ઓળખ ગૌરવની વાત છે. પ્રધાનમંત્રીએ આ ભવ્ય પ્રસંગનો ભાગ બનવા બદલ આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો અને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને નમન કર્યા હતા. તેમણે શ્રીલ પ્રભુપાદજીને શ્રદ્ધાંજલિ પણ અર્પણ કરી હતી અને તેમના સન્માનમાં પ્રસિદ્ધ થયેલી ટપાલ ટિકિટ અને સ્મારક સિક્કા માટે સૌને અભિનંદન પાઠવ્યાં હતાં.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, શ્રીલ પ્રભુપાદજીની 150મી જન્મજયંતિ અયોધ્યા ધામમાં શ્રી રામ મંદિરનાં અભિષેકને ધ્યાનમાં રાખીને ઉજવવામાં આવે છે. લોકોના ચહેરા પરની ખુશીની નોંધ લઈને પ્રધાનમંત્રીએ આ વિશાળ યજ્ઞને પૂર્ણ કરવાનો શ્રેય સંતોના આશીર્વાદને આપ્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ ભક્તિના આનંદને અનુભવવાની સ્થિતિનું સર્જન કરવા માટે ચૈતન્ય મહાપ્રભુના યોગદાનને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી હતી. “ચૈતન્ય મહાપ્રભુ કૃષ્ણ પ્રત્યેના પ્રેમનો સેતુ હતો. તેમણે જનતા માટે આધ્યાત્મિકતા અને ધ્યાનને સુલભ બનાવ્યું છે.” પીએમ મોદીએ ધ્યાન દોર્યું હતું કે ચૈતન્ય મહાપ્રભુએ આનંદ દ્વારા ભગવાન સુધી પહોંચવાનો માર્ગ બતાવ્યો. પ્રધાનમંત્રીએ તેમના વ્યક્તિગત અનુભવને યાદ કર્યો હતો જ્યારે તેમના જીવનના એક તબક્કે તેમને લાગતું હતું કે ભક્તિ સંપૂર્ણપણે જીવવા છતાં એક શૂન્યતા છે, એક અંતર છે. તેમણે કહ્યું કે તે ભજન કીર્તનનો આનંદ હતો જેણે આ ક્ષણમાં સંપૂર્ણ નિમજ્જન સક્ષમ બનાવ્યું. પીએમ મોદીએ કહ્યું કે, “મેં વ્યક્તિગત રીતે ચૈતાયા પ્રભુની પરંપરાની શક્તિનો અનુભવ કર્યો છે.” આજે પણ તેમણે કહ્યું હતું કે, ‘હું એક ભક્ત તરીકે તાળીઓ પાડતો હતો, જ્યારે કીર્તન ચાલુ હતું ત્યારે પીએમ તરીકે નહીં.’ પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “ચૈતન્ય મહાપ્રભુએ કૃષ્ણ લીલાનાં ગીતકારની સાથે સાથે જીવનને સમજવા માટે તેમનાં મહત્ત્વને પણ સમજાવ્યું હતું.”

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “ચૈતન્ય મહાપ્રભુ જેવી હસ્તીઓ સમય સાથે એક યા બીજી રીતે તેમનાં કાર્યનો પ્રચાર કરે છે.” પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, શ્રીલ પ્રભુપાદજી આ માન્યતાનું મૂર્ત સ્વરૂપ છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, શ્રીલા પ્રભુપાદજીનાં જીવનએ આપણને શીખવ્યું છે કે, કેવી રીતે ધ્યાન સાથે કોઈ પણ વસ્તુને પૂર્ણ કરી શકાય છે તથા દરેકની ભલાઈ તરફનાં માર્ગને પ્રકાશિત કર્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ જાણકારી આપી હતી કે, શ્રીલ પ્રભુપાદજીએ જ્યારે ગીતાને 10 વર્ષથી ઓછી ઉંમરનાં હતાં, ત્યારે તેમને હૃદયપૂર્વક યાદ કરી હતી, ત્યારે તેમણે સંસ્કૃત, વ્યાકરણ અને વેદોમાં પણ જ્ઞાન મેળવ્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, શ્રીલા પ્રભુપાદજીએ ખગોળશાસ્ત્રીય ગણિતમાં સૂર્યસિદ્ધાંત ગ્રંથનું વર્ણન કર્યું હતું અને સિદ્ધાંત સરસ્વતીની પદવી મેળવી હતી. તેમણે ૨૪ વર્ષની વયે સંસ્કૃત શાળા પણ ખોલી હતી. તેમણે માહિતી આપી કે શ્રીલા પ્રભુપાદજીએ ૧૦૦ થી વધુ પુસ્તકો અને લેખો લખ્યા છે. એક રીતે પીએમ મોદીએ કહ્યું કે શ્રીલા પ્રભુપાદજીએ જીવન સાથે જ્ઞાન માર્ગ અને ભક્તિ માર્ગ (જ્ઞાન અને સમર્પણનો માર્ગ) વચ્ચે સંતુલન બનાવ્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, શ્રીલ પ્રભુપાદ સ્વામીએ અહિંસા અને પ્રેમના માનવ સંકલ્પના વૈષ્ણવ ભાવનો પ્રચાર-પ્રસાર કરવાનું કામ કર્યું હતું, જેનો ગાંધીજી આગ્રહ રાખતા હતા.

પ્રધાનમંત્રીએ ગુજરાતનાં વૈષ્ણવ ભવ સાથેનાં જોડાણ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ગુજરાતમાં ભગવાન કૃષ્ણની લીલાઓ અને મીરાંબાઈની ગુજરાતમાં ભગવાનમાં વિસર્જનનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આનાથી કૃષ્ણ અને ચૈતન્ય મહાપ્રભુની પરંપરા મારા જીવનનો સ્વાભાવિક હિસ્સો બની ગઈ છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારતની આધ્યાત્મિક ચેતના પર વર્ષ 2016માં ગૌડિયા મિશનની શતાબ્દીમાં આપેલા પોતાના વિચારોને યાદ કર્યા હતા. તેમણે મૂળનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, વ્યક્તિનાં મૂળિયાંથી અંતરનું સૌથી મોટું અભિવ્યક્તિ વ્યક્તિની ક્ષમતાઓ અને શક્તિઓને ભૂલી જવી રહી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ભક્તિની ભવ્ય પરંપરા સાથે પણ આવું થયું છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ઘણાં લોકો ભક્તિ, તાર્કિકતા અને આધુનિકતાને વિરોધાભાસી માને છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “ભક્તિ એ આપણા ઋષિમુનિઓ દ્વારા આપવામાં આવેલું એક ભવ્ય દર્શન છે. તે નિરાશા નહીં પણ આશા અને આત્મવિશ્વાસ છે. ભક્તિ એ ભય નથી, તે ઉત્સાહ છે” ભક્તિ એ નિરાશા નથી, તે આશા અને આત્મવિશ્વાસ છે.” તેમણે કહ્યું કે ભક્તિ એ પરાજય નથી પરંતુ પ્રભાવ માટેનો ઠરાવ છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ભક્તિમાં પોતાની જાત પર વિજય મેળવવાનો અને માનવતા માટે કામ કરવાનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે કહ્યું કે આ ભાવનાને કારણે ભારતે ક્યારેય તેની સરહદોના વિસ્તરણ માટે અન્ય લોકો પર હુમલો કર્યો નથી. તેમણે લોકોને ભક્તિની મહિમામાં પુનઃસંસ્થાપિત કરવા બદલ સંતોને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “આજે આઝાદીનાં અમૃત કાળમાં દેશ ‘ગુલામીની માનસિકતામાંથી મુક્તિ’ની પ્રતિજ્ઞા લઈને સંતોનાં સંકલ્પને આગળ વધારી રહ્યો છે.

પીએમ મોદીએ ભારતના સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક તાણાવાણામાં આધ્યાત્મિક નેતાઓના નોંધપાત્ર યોગદાનની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે ભારતનાં સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં તેમની મુખ્ય ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો અને તેની રાષ્ટ્રીય નૈતિકતાને આકાર આપ્યો હતો.” આપણા ભક્તિ માર્ગી સંતોએ માત્ર આઝાદીની ચળવળમાં જ નહીં, પરંતુ દરેક પડકારજનક તબક્કામાંથી દેશને માર્ગદર્શન આપવામાં પણ અમૂલ્ય ભૂમિકા ભજવી છે. ભારતના ખળભળાટભર્યા ઇતિહાસમાં, પ્રસિદ્ધ સંતો અને આધ્યાત્મિક નેતાઓ વિવિધ ક્ષમતાઓમાં રાષ્ટ્રને દિશા પ્રદાન કરવા માટે ઉભરી આવ્યા છે.” તેમણે મુશ્કેલ મધ્યયુગીન સમયમાં સંતોની ભૂમિકા પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “આ પૂજ્ય સંતોએ આપણને શીખવ્યું છે કે, સાચું સમર્પણ માત્ર અંતિમ સત્તાને જ પોતાની જાતને સમર્પિત કરવામાં રહેલું છે. સદીઓની પ્રતિકૂળતાઓ વચ્ચે, તેઓએ બલિદાન અને ખંતના ગુણોને સમર્થન આપ્યું, આપણા સાંસ્કૃતિક મૂલ્યોનું રક્ષણ કર્યું. ” “તેમના ઉપદેશોએ આપણામાં એવી માન્યતા ફરી થી જન્માવી છે કે જ્યારે સત્યની શોધમાં બધું જ બલિદાન આપવામાં આવે છે, ત્યારે અસત્ય અનિવાર્યપણે નાશ પામે છે, અને સત્યનો વિજય થાય છે. આથી, સત્યનો વિજય અનિવાર્ય છે – જેમ કે આપણે કહીએ છીએ, ‘સત્યમેવ જયતે’, એમ પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ યાદ કર્યું હતું કે, આઝાદીની લડતમાં સ્વામી વિવેકાનંદ અને શ્રીલા પ્રભુપાદ જેવા આધ્યાત્મિક મહાનુભાવોએ જનસામાન્યમાં અનંત ઊર્જાનો સંચાર કર્યો હતો અને તેમને સદાચારનાં માર્ગે અગ્રેસર કર્યા હતા. તેમણે કહ્યું કે નેતાજી સુભાષ અને મહામના માલવીય જેવી હસ્તીઓએ શ્રીલા પ્રભુપાદ પાસેથી માર્ગદર્શન માંગ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “બલિદાન દ્વારા સહન કરવાનો અને અમર રહેવાનો આત્મવિશ્વાસ ભક્તિ યોગની પ્રેક્ટિસમાંથી પ્રાપ્ત થયો છે.” પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, “આજે આ જ આત્મવિશ્વાસ અને નિષ્ઠા સાથે લાખો ભારતીયો આધ્યાત્મિક યાત્રાએ નીકળ્યાં છે, જેણે આપણાં દેશ માટે સમૃદ્ધિનાં યુગની શરૂઆત કરી છે. અમે દેશને ‘દેવ’ માનીએ છીએ અને ‘દેવ સે દેશ’ના વિઝન સાથે આગળ વધીએ છીએ.”

પીએમ મોદીએ કહ્યું, “અમે અમારી શક્તિ અને વિવિધતાનો ઉપયોગ કર્યો છે, દેશના દરેક ખૂણાને પ્રગતિના પાવરહાઉસમાં પરિવર્તિત કર્યું છે.” “જેમ કે શ્રી કૃષ્ણ આપણને શીખવે છે – ‘હું બધા જીવોના હૃદયમાં બેઠેલો આત્મા છું’ – આપણા રાષ્ટ્રની વિવિધતામાં રહેલી એકતા પર ભાર મૂકે છે. વિવિધતામાં આ એકતા ભારતીય માનસિકતામાં એટલી હદે વણાઈ ગઈ છે કે વિભાજનની કલ્પનાને તેની અંદર કોઈ સ્થાન મળતું નથી.” પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું હતું કે, “દુનિયા માટે કોઈ પણ રાષ્ટ્ર રાજકીય વિચારધારાનું પ્રતિનિધિત્વ કરી શકે છે, પણ ભારત માટે ‘એક ભારત, શ્રેષ્ઠ ભારત’ એક આધ્યાત્મિક માન્યતા છે.”

શ્રીલ પ્રભુપાદજીના જીવનને ‘એક ભારત, શ્રેષ્ઠ ભારત’નું ઉદાહરણ ગણાવતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, તેમનો જન્મ પુરીમાં થયો હતો, તેમણે દક્ષિણના રામાનુજાચાર્યજીની પરંપરામાં દીક્ષા લીધી હતી અને બંગાળમાં તેમના આધ્યાત્મિક પ્રવાસના કેન્દ્ર, તેમના મઠની સ્થાપના કરતી વખતે ચૈતન્ય મહાપ્રભુની પરંપરાને આગળ ધપાવી હતી. “બંગાળ આધ્યાત્મિકતા અને બૌદ્ધિકતામાંથી સતત ઊર્જાનો સ્ત્રોત છે.” પીએમ મોદીએ ઉમેર્યું હતું કે, બંગાળની ધરતીએ રામકૃષ્ણ પરમહંસ, સ્વામી વિવેકાનંદ, શ્રી અરવિંદ, ગુરુ રવીન્દ્રનાથ ટાગોર અને રાજા રામમોહન રોય જેવા દેશને સંતો આપ્યા છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, અત્યારે દરેક જગ્યાએ ભારતની ઝડપ અને પ્રગતિની ચર્ચા થઈ રહી છે તથા આપણે આધુનિક માળખાગત સુવિધા અને હાઈ-ટેક સેવાઓમાં વિકસિત દેશોની સમકક્ષ છીએ. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “અમે ઘણાં ક્ષેત્રોમાં મોટા દેશો કરતાં પણ આગળ નીકળી ગયા છીએ.” તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ભારતીયોને નેતૃત્વની ભૂમિકામાં જોવામાં આવે છે. પીએમ મોદીએ વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, યોગ વિશ્વના દરેક ઘર સુધી પહોંચી રહ્યો છે અને આયુર્વેદ અને નેચરોપેથી પરનો વિશ્વાસ પણ વધી રહ્યો છે. શ્રી મોદીએ દ્રષ્ટિકોણમાં પરિવર્તન માટે ભારતીય યુવાનોની ઊર્જાનો શ્રેય આપ્યો હતો અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેઓ જ્ઞાન અને સંશોધન બંનેને સાથે લઈને ચાલે છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, “આપણી નવી પેઢી હવે તેની સંસ્કૃતિને ગર્વથી કપાળે પહેરે છે.” તેમણે કહ્યું હતું કે, આજની યુવા પેઢી આધ્યાત્મિકતા અને સ્ટાર્ટ-અપ્સ એમ બંનેનાં મહત્ત્વને સમજે છે તથા બંને માટે સક્ષમ છે. પરિણામે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે, કાશી અને અયોધ્યા જેવી યાત્રાઓમાં મોટી સંખ્યામાં યુવાનો જોવા મળી રહ્યા છે.

ભારતની યુવા પેઢીની જાગૃતિ પર પ્રકાશ ફેંકતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, કોઈ પણ દેશ માટે ચંદ્રયાનનું નિર્માણ કરવું અને ચંદ્રશેખર મહાદેવ ધામને પ્રકાશિત કરવું બહુ સ્વાભાવિક છે. “જ્યારે યુવાનો દેશનું નેતૃત્વ કરે છે, ત્યારે તે ચંદ્ર પર રોવર ઉતારી શકે છે, અને ઉતરાણ સ્થળને ‘શિવશક્તિ’ નામ આપીને પરંપરાઓનું પોષણ કરી શકે છે. હવે દેશમાં વંદે ભારત ટ્રેનો પણ દોડશે અને વૃંદાવન, મથુરા અને અયોધ્યાનો પણ કાયાકલ્પ કરવામાં આવશે.” આનંદની વાત એ છે કે પ્રધાનમંત્રીએ નમામિ ગંગે યોજના હેઠળ બંગાળનાં માયાપુરમાં ગંગા ઘાટનું નિર્માણ શરૂ થવાની જાણકારી પણ આપી હતી.

સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, વિકાસ અને વારસા વચ્ચેની સંવાદિતા અમૃત કાલનાં 25 વર્ષ સુધી ચાલુ રહેશે. શ્રી મોદીએ અંતમાં જણાવ્યું હતું કે, “સંતોના આશીર્વાદથી આપણે વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરીશું અને આપણી આધ્યાત્મિકતા સમગ્ર માનવજાતના કલ્યાણ માટેનો માર્ગ મોકળો કરશે.”

આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય મંત્રીઓ શ્રી અર્જુન રામ મેઘવાલ અને શ્રીમતી મીનાક્ષી લેખી ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.