વન નેશન-વન ઇલેક્શન : પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદની આગેવાની હેઠળની ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિએ તેનો રિપોર્ટ રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને સુપરત કર્યો

(જી.એન.એસ),તા.૧૪

નવીદિલ્હી,

પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદના નેતૃત્વ હેઠળની ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિએ વન નેશન-વન ઈલેક્શન પર પોતાનો રિપોર્ટ રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને સોંપ્યો છે. 18,626 પેજના આ રિપોર્ટમાં કમિટીએ દેશમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી એક સાથે કરાવવા માટે બંધારણમાં સુધારો કરવાની ભલામણ કરી છે. કોવિંદના વડપણ હેઠળની આ સમિતિએ દેશમાં એક સાથે ચૂંટણી કરાવવા માટે બંધારણના છેલ્લા પાંચ અનુચ્છેદમાં સુધારો કરવાની ભલામણ રાષ્ટ્રપતિને કરી છે. આમાં સંસદના ગૃહોની અવધિ સાથે સંબંધિત કલમ 83, લોકસભાના વિસર્જનને લગતી કલમ 85, રાજ્યની વિધાનસભાઓની અવધિ સાથે સંબંધિત કલમ 172, રાજ્ય વિધાનસભાઓના વિસર્જનને લગતી કલમ 174 અને કલમ 356નો સમાવેશ થાય છે. રાજ્યોમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવા સાથે સંબંધિત. સમિતિનો આ અહેવાલ 191 દિવસના સંશોધન કાર્યનું પરિણામ છે.

એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે પ્રથમ તબક્કામાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એક સાથે થઈ શકે છે, ત્યારબાદ 100 દિવસની અંદર બીજા તબક્કામાં સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ થઈ શકે છે. કમિટીના રિપોર્ટ અનુસાર મોટા ભાગના રાજકીય પક્ષો લોકસભા, વિધાનસભા અને પંચાયતની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવા માટે સહમત થયા છે. એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી માટે સરકાર પડવાની સ્થિતિમાં એક સાથે ચૂંટણી યોજવાની વ્યવસ્થા જાળવી રાખવા માટે સમિતિએ મહત્વપૂર્ણ ભલામણો કરી છે. સમિતિના અહેવાલમાં લોકસભા, વિધાનસભા અને સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ માટે એક જ મતદાર યાદી જાળવવાની ભલામણનો સમાવેશ થાય છે એટલે કે લોકસભા, વિધાનસભા અને સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ કરવા માટે એક જ મતદાર યાદી તૈયાર કરવી જોઈએ. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951ની સંબંધિત જોગવાઈઓમાં સુધારો કરવાની પણ ભલામણ કરવામાં આવી છે.

એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે સમિતિ માને છે કે તેની તમામ ભલામણો સાર્વજનિક ક્ષેત્રમાં હોવી જોઈએ, પરંતુ સરકારે આ અંગે નિર્ણય લેવો જોઈએ. રિપોર્ટમાં એકસાથે ચૂંટણી કરાવવા માટે જરૂરી નાણાકીય અને વહીવટી સંસાધનોની વિગતો પણ આપવામાં આવશે. આ સંદર્ભમાં, સમિતિએ તેની વેબસાઈટ દ્વારા આપવામાં આવેલા પ્રતિસાદ અને ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરો સહિત તમામ હિતધારકોના પ્રતિસાદ પર વિચાર કર્યો છે. આ સમિતિની રચના ગયા વર્ષે 2 સપ્ટેમ્બરે કરવામાં આવી હતી અને તેના અધ્યક્ષ પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ છે. આ સમિતિ રાજકીય પક્ષો, બંધારણીય નિષ્ણાતો, ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરો અને ચૂંટણી પંચ અને અન્ય સંબંધિત હિતધારકો સાથે તેમના મંતવ્યો એકત્ર કરવા અને આ બાબતે ઊંડાણપૂર્વકની માહિતી એકત્રિત કરવા માટે પરામર્શ કરી રહી હતી. સમિતિના આદેશમાં શાસન, વહીવટ, રાજકીય સ્થિરતા, ખર્ચ અને મતદારોની ભાગીદારી, અન્ય પાસાઓ પર ચૂંટણીની સંભવિત અસરની તપાસનો સમાવેશ થાય છે.

અગાઉ, એક સંસદીય સ્થાયી સમિતિ, નીતિ આયોગ અને કાયદા પંચે એક પછી એક ચૂંટણી યોજવાના વધતા ખર્ચ પર ચિંતા વ્યક્ત કરીને એક સાથે ચૂંટણીના મુદ્દા પર વિચારણા કરી છે, પરંતુ સંભવિત બંધારણીય અને કાનૂની સમસ્યાઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે. કોવિંદ પહેલાથી જ સંસદીય અને રાજ્ય વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવાની તરફેણમાં છે અને તમામ રાજકીય પક્ષોને રાષ્ટ્રીય હિતમાં આ વિચારને સમર્થન આપવા અપીલ કરી છે. ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં, ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું હતું કે કેન્દ્રમાં સત્તામાં રહેલી કોઈપણ પાર્ટીને “એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી”થી ફાયદો થશે અને ચૂંટણી ખર્ચમાં બચેલા નાણાંનો ઉપયોગ વિકાસ માટે કરી શકાય છે. ભાજપના 2014 અને 2019ના ઢંઢેરામાં દેશભરમાં એકસાથે ચૂંટણી યોજવાની હિમાયત કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તેનો અમલ કરવા માટે બંધારણની ઓછામાં ઓછી પાંચ કલમો અને જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમમાં ફેરફાર કરવો પડશે.