સેન્ટર ફોર ડિઝાસ્ટર રિસ્ક રિડક્શન (સીડીઆરઆર) દ્વારા નવીન સાધન “રેમલ સાયક્લોન ફોરકાસ્ટ એન્ડ ટ્રેકિંગ ડેશબોર્ડ” વિકસાવાયું

(જી.એન.એસ) તા. 9

ગાંધીનગર,

આબોહવા પરિવર્તન અને ગ્લોબલ વોર્મિંગના આ યુગમાં ભારત જેવા પ્રગતિશીલ રાષ્ટ્રો માટે આપત્તિ એ એક મોટો પડકાર છે. આર્થિક મહત્વાકાંક્ષાઓ હાંસલ કરવા અને 2047 સુધીમાં ભારતને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવા માટે, એક આપત્તિ પ્રતિકારક રાષ્ટ્રનું નિર્માણ કરવા માટે સરકારના ધ્યાનમાં હોવું જોઈએ. સુરક્ષિત અને સ્થિતિસ્થાપક ભારતના નિર્માણ માટે ટેક્નોલોજી આધારિત, સક્રિય બહુ-સંકટ અને બહુ-ક્ષેત્રીય વ્યૂહરચના અપનાવીને આ પરિપૂર્ણ કરી શકાય છે. કેન્દ્ર સરકારના ગૃહ મંત્રાલય હેઠળ, આંતરિક સુરક્ષા અને સ્માર્ટ પોલીસિંગની શાળા (એસઆઈએસએસપી) રાષ્ટ્રીય રક્ષા યુનિવર્સિટી ખાતે આપત્તિ જોખમ ઘટાડવાનું કેન્દ્ર (સીડીઆરઆર) ભારત, કુદરતી અને માનવજાત આપત્તિઓના વિવિધ પાસાઓને સંબોધવા માટે સક્રિય પણે રોકાયેલ છે. રાષ્ટ્રીય અને વૈશ્વિક સ્તરે સુરક્ષા માળખા પર આપત્તિઓની વિવિધ અસરોને ધ્યાનમાં લેતા સંશોધનના તારણોની તપાસ કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા પર આપત્તિઓના ટેકનોલોજી-આધારિત બહુપક્ષીય અસરોને શોધવા માટે આ કેન્દ્ર એક પ્લેટફોર્મ પ્રદાન કરે છે.

આપત્તિ સંબંધિત વ્યાપક પાસાઓમાં સરકારની જરૂરિયાતોને પરિપૂર્ણ કરવા માટે જ્ઞાન પ્લેટફોર્મ અને નિર્ણય સહાયક પ્રણાલી તરીકે કામ કરતા, સેન્ટર ફોર ડિઝાસ્ટર રિસ્ક રિડક્શન (સીડીઆરઆર) દ્વારા નવીન સાધન “રેમલ સાયક્લોન ફોરકાસ્ટ એન્ડ ટ્રેકિંગ ડેશબોર્ડ” વિકસાવ્યું છે. એનડીઆરએફ, એસડીઆરએફ, સીએપીએફ અધિકારીઓ અને તાજેતરના ચક્રવાતી વાવાઝોડા, રેમાલ દ્વારા ઊભા થયેલા પડકારોને નેવિગેટ કરવામાં વિવિધ નિર્ણય લેતી સંસ્થાઓ જેવી મુખ્ય રાહત અને બચાવ એજન્સીઓને અનિવાર્ય પણ સમર્થન પૂરું પાડે છે. આ વર્ષના પ્રથમ ચક્રવાત, આશરે 9:15 વાગ્યે, એક ગંભીર ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતી વાવાઝોડું ‘રેમાલ’ બંગાળની ખાડીમાંથી ઉદ્દભવ્યું અને પશ્ચિમ બંગાળના સાગર ટાપુ અને બાંગ્લાદેશના ખેપુપારા વચ્ચે તેની લેન્ડફોલ શરૂ કર્યું. ઉપરાંત રવિવારે ઉત્તર તરફ આગળ વધવાની સાથે તેણે તેની તાકાત મેળવી. અંદાજે 11:30 વાગ્યા સુધીમાં, ચક્રવાતની આંખે જમીનના વિસ્તાર સાથે સંપર્ક કર્યો. ચક્રવાત લગભગ 135 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક ની ઝડપે પહોંચ્યું હતું અને ખાસ કરીને પશ્ચિમ બંગાળના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં વ્યાપક નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું.

કેન્દ્ર દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ ટ્રેકિંગ ડેશબોર્ડ નેશનલ ઓસેનિક એન્ડ એટમોસ્ફેરિક એડમિનિસ્ટ્રેશન, એડવાન્સ્ડ બેઝલાઇન ઇમેજર રેડિયન્સ ક્લાઉડ ટોપ ટેમ્પરેચર માટે સેટેલાઇટ દ્રશ્ય મેળવે છે. તથા આ દ્રશ્ય દર 10 મિનિટે 1.5 કિમી પ્રતિ પિક્સેલ રિઝોલ્યુશન પર સૌથી તાજેતરની ઇમેજ પર અપડેટ થાય છે. વધુમાં, ટ્રેકિંગ લેયર કલાકદીઠ મેટેરોલોજીકલ એરોડ્રોમ રિપોર્ટ અને દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલ બોય ડેટામાંથી બનાવવામાં આવે છે જે પવનની ગતિ અને દિશાને પણ દર્શાવે છે. નેશનલ હરિકેન સેન્ટર અને જોઈન્ટ ટાયફૂન વોર્નિંગ સેન્ટર ની આંતરદૃષ્ટિ સાથે સંકલિત ડેટા, ચક્રવાતના માર્ગો માટે વાસ્તવિક સમયની આગાહી આપે છે. ચક્રવાત ડેશબોર્ડ ઈએસઆરઆઈની ફ્રી ડેશબોર્ડ એપ્લિકેશન પર હોસ્ટ કરવામાં આવ્યું છે. તેનું સાહજિક ઈન્ટરફેસ અને ગતિશીલ લક્ષણો પ્રાદેશિક સત્તાવાળાઓ, સમુદાયો અને સરકારી સંસ્થાઓ સહિત હિતધારકોને અસરકારક આપત્તિ સજ્જતા અને પ્રતિભાવ માટે પગલાં લેવા યોગ્ય આંતરદૃષ્ટિ સાથે સશક્ત બનાવે છે. તે અસરકારક આપત્તિ સજ્જતા માટે પગલાં લેવા યોગ્ય ડેટા સાથે હિતધારકોને પણ સમર્થન આપે છે. આ સાથે, સીડીઆરઆર જોખમી દેખરેખને આગળ વધારવા અને જીવનની સુરક્ષા અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને વધારવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવવા માટે સ્થિતિસ્થાપકતા વધારવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.

કેન્દ્ર હાલમાં આપત્તિના અન્ય કેટલાક સમકાલીન પડકારો અને પ્રારંભિક ચેતવણી-સંબંધિત પ્રોજેક્ટ્સ પર કામ કરી રહ્યું છે જેમ કે ઉચ્ચ-રિઝોલ્યુશન ચારધામ ભૂસ્ખલન જોખમ મૂલ્યાંકન, નરેન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમ માટે ડેટા-આધારિત જોખમ મેપિંગની રચના, પૃથ્વી-અવલોકન આધારિત મલ્ટિસ્કેલ સેન્સિંગ, પાકની જમીન અને અન્ય. ઉપરાંત કેન્દ્ર, તેની ભૌગોલિક ક્ષમતાઓથી સુશોભિત, કેન્દ્ર ગુના અને હોટસ્પોટ મેપિંગ, સ્પેટીઓટેમ્પોરલ ક્રાઈમ ડેટા ઈન્વેન્ટરી, સર્વેલન્સ મેનેજમેન્ટ વ્યૂહરચનાને ઓછું કરવા અને અનુમાનિત પોલીસિંગ વગેરે પર સ્માર્ટ પોલીસિંગ પ્રોજેક્ટ્સ પર પણ કામ કરે છે.

એનડીએફઆર અને પીએસયુ અધિકારીઓના ઇન-સર્વિસ એક્ઝિક્યુટિવ્સ માટે ત્રણ મહિનાના ડિઝાસ્ટર રિસ્ક રિડક્શન અને નેશનલ સિક્યુરિટી સર્ટિફિકેટ કોર્સની સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ થયા પછી, સેન્ટર ફોર ડિઝાસ્ટર રિસ્ક રિડક્શન તેની શૈક્ષણિક તાગને વિસ્તૃત કરી રહ્યું છે. આ વર્તમાન શૈક્ષણિક વર્ષથી, કેન્દ્ર આપત્તિ અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા ક્ષેત્રે બે માસ્ટર અને એક પીએચડી પ્રોગ્રામ ઓફર કરે છે, એમએ/ એસ.એસસી. આપત્તિ વ્યવસ્થાપન અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષામાં, એમ.ટેક. ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ અને નેશનલ સિક્યુરિટીમાં અને નિયમિત અને પ્રેક્ટિશનર મોડમાં ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટમાં પીએચડી. માસ્ટર પ્રોગ્રામ્સ માટે એડમિશન 7મી જુલાઈ, 2024 સુધી ખુલ્લું છે. કેન્દ્ર કન્સલ્ટન્સી સેવાઓ અને ક્ષમતા-નિર્માણની તાલીમ આપવામાં પણ સક્રિયપણે સામેલ છે.