આરોગ્ય મંત્રાલયે “હેલ્થ ડાયનેમિક્સ ઓફ ઇન્ડિયા (ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર એન્ડ હ્યુમન રિસોર્સિસ) 2022-23” જાહેર કર્યું

(જી.એન.એસ) તા. 9

નવી દિલ્હી,

કેન્દ્રીય આરોગ્ય સચિવ શ્રી અપૂર્વ ચંદ્રાએ “હેલ્થ ડાયનેમિક્સ ઓફ ઇન્ડિયા (ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર એન્ડ હ્યુમન રિસોર્સિસ) 2022-23″નું વિમોચન કર્યું હતું, જે અગાઉ “રૂરલ હેલ્થ સ્ટેટિસ્ટિક્સ” તરીકે ઓળખાતું વાર્ષિક પ્રકાશન હતું. આ દસ્તાવેજ 1992થી પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. દસ્તાવેજને રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય અભિયાન (એનએચએમ)નાં વિવિધ પાસાંઓ પર વિશ્વસનીય અને અધિકૃત માહિતીનાં સ્રોત તરીકે પ્રકાશિત કરતાં શ્રી અપૂર્વ ચંદ્રાએ જણાવ્યું હતું કે, “વાર્ષિક પ્રકાશન એનએચએમની અંદર માનવશક્તિ અને માળખાગત સુવિધા પર અતિ આવશ્યક માહિતી પ્રદાન કરતો મૂલ્યવાન દસ્તાવેજ છે, જે નીતિ નિર્માણ, પ્રક્રિયાઓમાં સુધારો અને સમસ્યાનું સમાધાન કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.” તેમણે ઉમેર્યું કે, આ દસ્તાવેજ માનવશક્તિ અને માળખાગત સુવિધાઓની ઉપલબ્ધતા અને ખામીઓ અંગે રાજ્યોમાં ક્રોસ વિશ્લેષણ આપે છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આ ડેટા રાજ્યોની જરૂરિયાતો, તેમની પ્રાથમિકતા ધરાવતાં ક્ષેત્રોને સમજવામાં તથા નીતિઓ ઘડવામાં તથા લક્ષિત અભિયાનો ઘડવામાં અત્યંત મદદરૂપ થાય છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આરોગ્યના આંકડાઓ વિવિધ માપદંડો પર રાજ્યોની કામગીરીમાં સરખામણી કરવામાં પણ મદદરૂપ થાય છે.

કેન્દ્રીય આરોગ્ય સચિવે “આરોગ્ય વ્યવસ્થાપન માહિતી પ્રણાલી (એચએમઆઈએસ) પોર્ટલને રિપ્રોડક્ટિવ એન્ડ ચાઇલ્ડ હેલ્થ (આરસીએચ) અને મંત્રાલયના અન્ય પોર્ટલો સાથે સંકલિત કરવાની જરૂરિયાત પર પણ ધ્યાન દોર્યું હતું, જેથી આરોગ્ય કર્મચારીઓના કામનું ભારણ ઘટાડી શકાય અને ડેટા સમયસર અપલોડ કરવામાં આવે અને કાળજીપૂર્વક વિશ્લેષણ કરવામાં આવે તે સુનિશ્ચિત કરી શકાય.”

“હેલ્થ ડાયનેમિક્સ ઓફ ઇન્ડિયા (ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર એન્ડ હ્યુમન રિસોર્સિસ) 2022-23”પ્રકાશનને આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલયની વેબસાઇટ પર ડોક્યુમેન્ટ્સ સેક્શન હેઠળ લિંક: https://mohfw.gov.in/ ઉપયોગ કરીને એક્સેસ કરી શકાય છે.  

પ્રકાશનની મુખ્ય વિશેષતાઓમાં નીચેની બાબતોનો સમાવેશ થાય છેઃ

1. તુલનાત્મક વિશ્લેષણ: 2005 અને 2023ની વચ્ચે અને 2022થી 2023 દરમિયાન આરોગ્ય માળખાગત સુવિધાઓ અને માનવશક્તિની તુલના પૂરી પાડે છે, જે પ્રગતિ અને અંતરને પ્રકાશિત કરે છે.
2. જિલ્લાવાર માહિતી: પેટા-કેન્દ્રો (એસસી), પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (પીએચસી), સામુદાયિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (સીએચસી), પેટા-જિલ્લા હોસ્પિટલો (એસડીએચ), જિલ્લા હોસ્પિટલો (ડીએચ) અને મેડિકલ કોલેજો સહિત આરોગ્ય સુવિધાઓની જિલ્લા-સ્તરની વિગતો પ્રદાન કરે છે.
3. ગ્રામીણ, શહેરી અને આદિજાતિ કેન્દ્રિતતાઃ ગ્રામીણ, શહેરી અને આદિજાતિ વિસ્તારોમાં આંતરમાળખા અને માનવશક્તિની વિગતો આપે છે, જે નીતિ આયોજન માટે લક્ષિત આંતરદૃષ્ટિ પૂરી પાડે છે.
4. રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનું વર્ગીકરણઃ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને ચાવીરૂપ હેલ્થકેર પર્ફોર્મન્સ મેટ્રિક્સના આધારે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા છે, જે લક્ષિત હસ્તક્ષેપોમાં મદદરૂપ થાય છે.
5. વપરાશકર્તા–મૈત્રીપૂર્ણ હાઇલાઇટ્સ: ઝડપી સંદર્ભ માટે શરૂઆતમાં ચાવીરૂપ તારણોનો સારાંશ આપવામાં આવ્યો છે.
6. હિતધારકો માટે માર્ગદર્શનઃ માળખાગત સુવિધાઓ અને માનવ સંસાધનોમાં રહેલી ખામીઓ અને ખામીઓને ઓળખીને હેલ્થકેર પ્લાનિંગ અને મેનેજમેન્ટ માટે મહત્ત્વપૂર્ણ સાધન તરીકે કામ કરે છે.

શ્રીમતી આરાધના પટનાયક, અધિક સચિવ અને મિશન ડિરેક્ટર (એનએચએમ), આરોગ્ય મંત્રાલય અને કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ આ કાર્યક્રમમાં ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.